رویش بسرعت شهرها و گسترش کالبدی آن موجب بروز بحران های مختلف در زندگی شهری نظیر مشکلات و نزول کیفیت محیطی شده است. به دنبال این جریان نیاز توجه به مفهوم کیفیت و ارتقاء آن در محیط های شهری در کنار توجه به مسائل کمی بیشتر احساس می شود. توجه به ارزش های فرهنگی، اجتماعی، معیشتی و هویتی شهروندان و معیارهای زیباشناختی شهری، اصلی ترین معیارها برای بالا بردن کیفیت یک محیط شهری به خصوص فضاهای شهری است که هسته های اصلی و هویتی شهر هستند. سازمان غیر انتفاعی پروژه فضاهای عمومی(Project for Public Spaces) در سال 1999، با تهیه کتاب "چگونه می توان یک مکان را نوسازی کرد"، یک راهنمای یازده بندی برای طراحی ایجاد فضاهای عمومی پر جنب و جوش در جامعه تهیه کرده است. این پژوهش براساس ترجمه این کتاب شکل گرفته است و روش پژوهش مطالعاتی و راهبردهای ترکیبی است. هدف پژوهش دستیابی به عناصر تشکیل دهنده برای طراحی یک فضای عمومی شهری است که پایداری و پویایی رو به فضای شهری ارمغان آورد. سوال اصلی پژوهش آنست که چه تمهیدات و ترفندهای معمارانه و طراحانه ای می تواند ما را در ساخت فضای عمومی که دارای هویت، پاسخگوی نیازهای شهروندان و ارتقا کیفیت محیط باشد، کمک می کند.

در سال های اخیر برنامه ریزان و طراحان شهری در سراسر جهان به هنر عمومی - هنری که در قلمرو عمومی وجود دارد - به عنوان فرصتی در جهت ایجاد محیط هایی پر جنب و جوش و با معنا در شهرهای کوچک و بزرگ می نگرند. اگر چه هنر عمومی، به عنوان هر تلفیق شده با فضای عمومی شهرها که در پارک های شهری، خیابان ها، ساختمان های عمومی، مجموعه های مسکونی و هر فضایی که مردم در آنها کار کرده، زندگی می کنند و اوقات فراغت خود را می گذرانند اتفاق می افتد، مفهومی جدید نیست، اما برنامه ریزان و طراحان شهری و کسانی که برای شهر به سیاستگذاری می پردازند، باید آن را به مثابه یک عامل قدرتمند و تاثیرگذار در شهر که می تواند ارتقا بستر فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهرها و فضاهای عمومی را باعث شود، در نظر گیرند. هنر عمومی به دنبال گشودن زوایای جدیدی است که می توان از آن زوایا، ساختار اجتماعی هنر را مشاهده کرد. به علاوه، هنر عمومی متکی بر نوعی اثر متقابل با عموم بر مبنای بعضی انگاره های مشترک می باشد. در این نوشتار سعی بر آن شده تا به شفاف سازی تعاریف، تبیین مرزها و تاثیرات هنر عمومی بر فضای عمومی و شهری پرداخته شود.

اشاعه تکنولوژی اطلاعاتی مدرن درتمام جوامع جهانی برشیوه زندگی روزمره تاثیرگذاربوده و الگوهای رفتاری جامعه و فضاهای شهری نیز متاثر از این اشاعه سریع است. این تاثیرپذیری صرفا در محیط های فیزیکی و محسوس اطراف نیست، بلکه جامعه ازهر دو محیط فیزیکی ومجازی تاثیر می پذیرد. پاسخگویی به نیازهای اجتماعی انسان وتامین فرصت های لازم در زمینه کسب تجارب اجتماعی وی، مستلزم وجود فضا و قرارگاه هایی (رفتاری- کالبدی) است. فضای عمومی ظرفیتی عظیم در پاسخ به این جنبه از حیات انسان درجوامع شهری محسوب می شود. از این رو مقاله حاظر به بررسی فضاهای عمومی ونقش آن ها در شکل گیری افکار عمومی شهروندان می پردازد. در تحقیق حاضر به اقتضای موضوع و با توجه به امکانات، روش پیمایشی برای گردآوری اطلاعات مد نظر قرار گرفت. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش شهرندان تبریزی می باشندکه 300 نفربعنوان نمونه بصورت تصادفی ساده ازمحلات مختلف انتخاب شدند. برای بررسی فرضیات پژوهش ازآزمون های t-test، تحلیل واریانس وضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. یافته ها حاکی از ارتباط مثبت و معنی دار تک تک متغیرهای اصلی تحقیق (سن، جنس، فضاهای عمومی، امکانات فضاهای عمومی و مجازی) با متغیرهای وابسته (میزان استفاده مردم از فضاهای عمومی شهری و مجازی، میزان امنیت شهروندان و پیدایش افکار عمومی) می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

پژوهش با هدف ژرف کاوی و تبیین پیچیدگی های فضای عمومی شهری چندلایه؛ که متاثر از شکل بندی های اجتماعی جامعه و نقطه آغازین معرفت شناسی فضا در همبستگی با واقعیت اجتماعی می باشد، انجام می پذیرد. پارادایم تحقیق، انتقادی و در چارچوب نظریه ی تولید اجتماعی فضای لوفور، زندگی روزمره را ازطریق تحلیل ضرباهنگ و در پیوند زمان-مکان واکاوی می کند. سؤالات تحقیق درراستای شناسایی مولفه های موثر بر ضرباهنگ رخداد کنش ها و نیز تدوین مدلی زمینه ای با هدف خوانش فضای پل خواجو می باشد. نوآوری پژوهش، توصیف و تبیین بخش پنهان فضای عمومی شهری انتخابی با استفاده از تحلیل ضرباهنگ رخداد کنش های مغایر با گفتمان رسمی جامعه است. با بهره گیری از تئوری زمینه ای، تحلیل سیستماتیک اطلاعات ناشی از برداشت میدانی(مصاحبه های عمیق و مشاهدات وجه عینی رخداد کنش ها صورت گرفته است. نتایج در یک مدل نظری-زمینه ای در 12 مقوله اصلی ارتباط کنش ها با شرایط زمینه ای، علل بروز، عوامل مداخله گر و پیامدها را نشان می دهد: زمینه ها (نظم ایدئولوژی-حکومتی، طبیعی و محیطی)؛ علل (نظم هنجارین و مدیریت پایشی)؛ عوامل مداخله گر (تعاملات برنامه ریزی شده، تبادلات فرهنگی و همپیوندی مقوله ها)؛ و پیامدها (پیش بینی-بودن فضا، آگاهی بخشی از مطالبات، کاهش مشروعیت گفتمان رسمی و تصاحب فضا) می باشد. رخداد کنش ها، گزینش زمانی و مکانی داشته و با عضویت در گروه های اجتماعی همراه و هدف آن ها تثبیت فضایی، کسب خودمختاری و مشروعیت در فضا ودارای الگوهای قانون ستیزی-هنجارستیزی، تصاحب فضا، روان پالایی و مطالبات می باشد.